Zanim jednak w Dobiegniewie rozpoczęła się część oficjalna uroczystości, w Muzeum Woldenberczyków, które mieści się na terenie byłego jenieckiego obozu Stalag II C, miała miejsce uroczystość przekazania odnalezionych i przekazanych do muzeum przez Wojewodę Lubuskiego Marka CEBULE 2 zdjęć i 18 listów napisanych przez 2 więzionych w Stalagu podporuczników Wojska Polskiego. Wspomniane listy opowiadają m.in. o życiu obozowym. Jak podkreślał podczas przekazania Wojewoda Lubuski „Listy po 80 latach wracają do miejsca skąd zostały wysłane”. Ceremonia odbyła się w asyście wojskowej, wystawionej przez Batalion Dowodzenia 17 Wielkopolskiej Brygady Zmechanizowanej z Międzyrzecza. Następnie zostały złożone kwiaty przez przybyłą delegację.
Główna część uroczystości odbyła się od złożenia kwiatów na Placu podchorążego STARCA pod pomnikiem Czynu Żołnierskiego oraz Woldenberczyka.
Następnie odbyła się msza święta w Kościele Parafialnym pw. Świętego Józefa z udziałem zaproszonych gości oraz pocztów sztandarowych: 17 Wielkopolskiej Brygady Zmechanizowanej z repliką patrona Batalionu Dowodzenia: 56 Pułkiem Piechoty Wielkopolskiej, Koła im. Gorzowskich Jednostek Wojskowych Związku Żołnierzy Wojska Polskiego z Gorzowa Wlkp. oraz Miasta Dobiegniew. Część sakralną zakończył koncert pieśni patriotycznych, zakończony obozową piosenką.
Ostatnia część miała miejsce na terenie byłego obozu, gdzie podziękowano przybyłym gościom, że pamiętają o tych, którzy byli tu więzieni.
Niemiecki Obóz Jeniecki Stalag II C Woldenberg działał w latach 1940-45 i był przewidziany dla Polskich Oficerów Wojska Polskiego i ich ordynansów. Zajmował powierzchnię 25 ha na którym znajdowało się 25 murowanych baraków mieszkalnych, wzniesionych przez ok. 500 polskich żołnierzy. Po wybuchu Powstania Warszawskiego, to tu więziono 103 uczestników walk o Warszawę. W wyniku zbliżającej się Armii Radzieckiej, obóz został 25 stycznia 1945 roku ewakuowany.
Dziś na terenie obozu, w byłych budynkach obozowej administracji działa od 1987 roku Muzeum Woldenberczyków, które gromadzi na ekspozycji pamiątki po polskich jeńcach wojennych.
Dzień później, czyli 1 września odbyły się uroczystości w Gorzowie Wielkopolskim. Wpierw o godzinie 9:00 na cmentarzu komunalnym, przy pomniku „W Hołdzie Polakom pomordowanym w latach 1939-45 przez okupantów” przybyłe delegacje złożyły wiązanki kwiatów na znak pamięci.
Następnie o godzinie 10:00 na cmentarzu wojennym odbyła się część oficjalna 85 rocznicy wybuchu II Wojny Światowej. Miejsce na oficjalną uroczystość nie zostało wybrane przypadkowo. „To tu niegdyś odbywały się państwowe uroczystości w obecności wojska, przedstawicieli kombatantów, bo tu spoczęły ofiary hitlerowskiego terroru. Choć cmentarz niestety niektórym mieszkańcom kojarzy się z Cmentarzem Radzieckim, bo tu pochowano większość żołnierzy z pod czerwonej gwiazdy należy pamiętać, że były to czasy, kiedy to chowano wszystkich żołnierzy, bez względu na narodowość na jednym cmentarzu. Dlatego tu też spoczywają polscy obrońcy września 1939 roku, polscy jeńcy niemieckiego Stalagu II C oraz więźniowie ciężkiego politycznego więzienia w Sonnenburgu” – mówi emerytowany żołnierz garnizonu Marian NOWACKI.
Uroczystość odbyła się od przypomnienia historii wybuchu II Wojny Światowej. A ta rozpoczęła się o godzinie 4:40 od niemieckiego bombardowania miejscowości WIELUŃ rozpoczynając podbój Polski a potem całej Europy. 5 minut później niemiecki pancernik Schleswig-Holstein zaatakował naszą Wojskową Składnicę Tranzytową na Westerplatte.
„W trakcie trwania II Wojny Światowej do więzień i obozów koncentracyjnych trafią miliony ludzi różnych narodowości nie wygodnych politycznie dla III Rzeszy. Prawie nikt nie wyjdzie z nich ocalały. Po wojnie spoczną na zbiorowych cmentarzach wojennych” – mówił prowadzący uroczystość prosząc delegacje do złożenia wiązanek kwiatów pod pomnikiem z krzyżem Virtuti Militari.
Następnie goście przeszli pod drugi pomnik poświęcony Pamięci Oficerów i żołnierzy Września 1939 roku i Armii Krajowej, którzy zginęli w walce z okupantem, zostali zamordowani lub zmarli w Oflagu II C Woldenberg w latach 1939-45. Pomnik jest jednocześnie zbiorową mogiłą 54 jeńców wojennych, którzy zostali ekshumowani z terenu Oflagu w okresie powojennym.
O tym jak ważna jest pamięć o ofiarach, o żołnierzach, którzy walczyli o swój kraj a za swoją walkę trafili do obozu jenieckiego opowiedziała Sabina JÓŹWIAK- Dyrektor Muzeum Woldenberczyków z Dobiegniewa.
Następnie delegacje złożyły ponowie wiązanki kwiatów i uczciły minutą ciszy polskich żołnierzy, którzy z obozu nie wrócili do swoich domów.
Ostatnim miejscem pamięci, które odwiedzili goście była zbiorowa mogiła zamordowanych więźniów pierwszego niemieckiego obozu koncentracyjnego w Sonnenburgu, które powstało na bazie ciężkiego więzienia już w XIX wieku. Tu historię Sonnenburskiej kaźni jaką urządzili więźniom politycznym hitlerowcy opowiedziała Kustosz Muzeum Martyrologii w Słońsku Natalia FABJAŃCZUK-FRYCZYŃSKA.
Sonnenburskie więzienie powstało w 1832-33 roku. 13 lat później byli w nim uwięzieni m.in. polscy działacze niepodległościowi, którzy brali udział w Powstaniu Wielkopolskim 1846 roku. Z roku na rok pogarszający się stan budynków i panujące w nim warunki sanitarne doprowadziły do jego zamknięcia w 1931 roku. Jednak nie na długo. Już w 1933 roku naziści postanowili kompleks wykorzystać jako pierwszy obóz koncentracyjny. Coś co nie nadawało się na więzienie ze względu na tragiczne warunki okazało się idealne na obóz. Po roku działalności, ponownie w tym miejscu przywrócono funkcję więzienia. W 1941 roku po wydaniu tajnego dekretu „Nacht Und Nebel” (akcja deportacyjna antynazistów) do Sonnenburga trafiło blisko 1500 więźniów.
Po wojnie wszystkie budynki zostały rozebrane, pozostawiając jedynie ścianę, przy której rozstrzeliwano więźniów. Pomordowani zostali pochowani na dwóch cmentarzach: jenieckim w Słońsku oraz wojskowym w Gorzowie Wielkopolskim.
I tu po raz ostatni oddano minutą ciszy i składając kwiaty hołd pomordowanym 812 więźniom, którzy dzień przed wyzwoleniem ciężkiego więzienia, w nocy z 30 na 31 stycznia 1945 roku zostali zastrzeleni na więziennym placu.
Podczas uroczystości honorowe posterunki przy pomnikach wystawił 35 Skwierzyński Dywizjon Rakietowy Obrony Powietrznej oraz 230 Gorzowska Drużyna Harcerzy Rysie im. Andrzeja ROMOCKIEGO ps. Morro.
Tekst: sierż. Marcin KAMIŃSKI
Foto: UM Dobiegniew, 35 DROP, UM Gorzów Wlkp.