Mimo, iż jednostki przy ulicy Chopina niema już od 1999 r. to historia tych budynków jest nadal żywa. Pamięć o niej wśród społeczności podtrzymują byli żołnierze zrzeszeni w Związku Saperów Polskich Kola nr 20 i Związku Żołnierzy Wojska Polskiego Koła nr 1 w Gorzowie Wlkp. Jedną z takich okazji do wspomnień po latach było święto brygady, które w tym roku odbyło się 9 września 2013 r. na terenie byłej jednostki przy pomniku sapera.
Inicjatorem uroczystego spotkania, na które przybyli byli żołnierze brygady, poczty sztandarowe, klasa wojskowa z Zespołu Szkół Technicznych i Ogólnokształcących, która wystawiła wartę honorową był mjr Bogumił Wielkoszewski – były Starszy Oficer Operacyjny 4 Nadwarciańskiej Brygady Saperów a dziś Prezes Gorzowskiego Stowarzyszenia Saperów Polski, który przypomniał historię jednostki. Nie zabrakło również byłych dowódców: płk Mikołaja Rokosza i płk Stanisława Żuchowskiego oraz ostatniego dowódcy Garnizonu Gorzów płk Czesława Gawrona. Jak sami żołnierze mówią są tutaj, bo to zawsze będzie ich jednostka. „Z sentymentem wracam do Gorzowa na uroczystość nieistniejącej brygady, bo sam byłem z nią związany. Szkoda, że Garnizon został rozformowany a wraz z nim 2 jednostki, które miały bogatą historię nie tylko wojenną, ale i współczesną” – wspomina zastępca dowódcy 4 Bsap płk Gawron.
Brygada została sformowana na przełomie września i października 1944 r. pod Lubartowem w miejscowości Firlej na podstawie rozkazu Nr 08 Naczelnego Dowództwa Wojska Polskiego z 20 sierpnia 1944 r. jako jednostka 2 Armii Wojska Polskiego. 4 Brygada Inżynieryjno Saperska (początkowo taką nosiła nazwę) zaraz po sformowaniu składała się z dowództwa i sztabu, 4 samodzielnych batalionów, kompani dowodzenia, kompanii rozpoznania, parku lekkich przepraw, plutonu medycznego oraz poczty polowej. Pierwszym dowódcą, który objął jednostkę 15 września 1944 r. był płk Aleksander Swadkowski. Przez kolejne 4 miesiące brygada prowadziła intensywne szkolenia, aby 28 stycznia 1945 r. wymaszerować do swojego pierwszego zadania– rozminowywania Warszawy. W tym czasie brygada w skutek reorganizacji zostaje zmniejszona do pułku. Po zakończeniu swojego zadania jednostka w czerwcu 1947 r. została rozlokowana w Gorzowie Wielkopolskim. Jednak saperzy gorzowskiej jednostki dalej rozminowywali kraj aż do 1957 r., kiedy to szef Wojsk Inżynieryjnych gen. Włodzimierz Piliński postanowił zakończyć rozminowywanie kraju. W 1966 roku Pułk ponownie zostaje przeformowany na 4 „Łużycką” Brygadę Saperów. W latach 1944- 1994 r. jednostka straciła 70 żołnierzy a 18 saperów rozbroiło ponad 10 tysięcy min. Saperzy brali udział w pracach rolnych, uczestniczyli w odgruzowaniu miast i osiedli. Ważną role odegrali w byłym Województwie Gorzowskich budując w okolicach Goszczanowa w latach 1986-88 wały przeciwpowodziowe, prowadzili akcje wyburzeniowe na terenie ZWCH Stilon oraz pomagali przy budowie szkół w Dobiegniewie i Jerzykach. 10 września 1994 r. 4 Brygada Saperów przejęła tradycję 4 Pułku Saperów i 4 Batalionu Saperów. Przy okazji święta brygady Rada Miasta Gorzowa ufundowała nowy sztandar. 17 Lipca 1996 r. Decyzją Ministra Obrony Narodowej jednostka otrzymuje nazwę wyróżniającą „Nadwarciańska” rezygnując z dotychczasowej „Łużyckiej”. Z dniem 31 grudnia 1999 r. jednostka zostaje rozformowana kończąc historię miasta garnizonowego.
Brygada została odznaczona Krzyżem Grunwaldu III klasy, Orderem Aleksandra Newskiego, Orderem sztandar Pracy II klasy, złotą odznakę „za udział w zwalczaniu powodzi” a za zasługi w działaniach wojennych otrzymała wyróżniająca nazwę „Łużycka”.
Jak podkreślał mjr Bogumił Wielkoszewski, choć jednostki dziś niema to ważne jest to, aby pamięć o tych żołnierzach nie zaginęła, bowiem przez lata byli oni społecznością Gorzowa. „Dziś jedyną pamiątką a zarazem pomnikiem historii jest pomnik „Chwała saperom”, przy którym zawsze się spotykamy. Pomnik poświęcony tym co żyli tu, pracowali i oddawali życie za innych. Niestety po likwidacji jednostki miejsce te w skutek nieprowadzonych prac konserwatorskich niszczeje. Nie pozwólmy, aby część historii naszego miasta zanikła” – apelował były oficer 4 Bsap.
Na uroczystości był vice przewodniczący Rady Miasta Gorzowa, Jan Kaczanowski, który jest dumny z faktu, że może uczestniczyć w takiej uroczystości. „Chciałbym oddać szacunek swoją obecnością tym, co tu służyli i tak dużo czynili na rzecz rozwoju miasta i regionu. Cieszy mnie również fakt obecności młodzieży, bo oni miejmy nadzieję będą pielęgnować tradycje brygady”. Radny miasta Gorzowa zapewnił również przybyłych żołnierzy, że będzie czynił starania, aby pomnik został odrestaurowany z budżetu miasta.
Uroczyste spotkanie było również okazją do wyróżnień żołnierzy, którzy mimo odejścia już na wojskową emeryturę dalej udzielają się społecznie. Odznaczeń i wyróżnień dokonał chor. szt. Wojciech Brodziński, Prezes Koła nr 1 Związku Żołnierzy Wojska Polskiego. Medalem XXX- lecia Związku Żołnierzy Wojska Polskiego został uhonorowany ppłk Andrzej Mikołajewicz. Z kolei Panowie: ppłk Bogumił Kuśnierkiewicz, kpt. Józef Osiecki i chor. szt. Stanisław Janus decyzją Prezesa Zarządu Wojewódzkiego ZŻWP w Zielonej Górze gen. bryg. Zbigniewa Szury zostali wpisali do Księgi Honorowej Zasłużonych.
Uroczystość zakończyła minuta ciszy ku pamięci tych, co polegli oraz złożenie wiązanek kwiatów przez przybyłe delegacje. Wieńce złożyli m.in. delegacja Zespołu Szkół Technicznych i Ogólnokształcących (klasa proobronna), przedstawiciele Rady Miasta Gorzowa, Rektoratu Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Gorzowie, Stowarzyszenia Saperów Polskich i Związku Żołnierzy Wojska Polskiego obu Kół.
Kolejne uroczyste spotkanie odbędzie się 16 kwietnia 2014 r. z okazji Dnia Sapera, na które w imieniu byłych saperów serdecznie zapraszamy.
Tekst: kpr. Marcin Kamiński
Foto: ZSTiO